Ugovori teški 821 milion KM, sistem pun rupa

Vrijednost ugovora o javnim nabavkama zaključenih tokom protekle tri godine u RS premašuje 821 milion maraka, a sistem nabavki je daleko ispod poželjnog i potrebnog nivoa, jer su mjere za poboljšanje stanja pale u vodu ili su zaboravljene.

Pokazala je to revizija učinka pod nazivom "Upravljanje javnim nabavkama u RS" koju je obavila Glavna služba za reviziju javnog sektora RS, obuhvativši period od 2014. do 2016. godine. Revizijom je dominantno obuhvaćena Vlada RS, koja ima ključnu ulogu u kreiranju efikasnog sistema javnih nabavki, te ministarstva zdravlja i socijalne zaštite, prosvjete i kulture, za izbjeglice i raseljena lica i uprave i lokalne samouprave i Poreska uprava.

U proces javnih nabavki u RS je uključena 841 institucija javnog sektora koje su registrovane kao ugovorni organi. Prema podacima koje su prikupili revizori putem upitnika u svim ministarstvima, fondovima socijalne sigurnosti i republičkim upravama od 2014. do 2016, oni su kroz javne nabavke zaključili ugovore vrijedne 821,22 miliona KM.

Revizori su utvrdili da ministarstva većinom poštuju samo minimum transparentnosti planova javnih nabavki koji su propisani zakonom, a manji dio njih planove objavljuje u potpunosti na internet stranici. U više od polovine ministarstava internim aktima nisu utvrđene obaveze i nosioci pravovremenog pokretanja javnih nabavki, a nijedno ministarstvo se nije izjasnilo o tome da je obavljalo analize funkcionisanja svojih javnih nabavki.

"Veze između ciljeva i konkretnih mjera su nejasne. Opredjeljenja i mjere nisu praćeni odgovarajućim smjernicama i uputstvima za njihovo sprovođenje, usljed čega su javne nabavke realizovane stihijski. Kako ni realizacija preduzetih mjera nije praćena na adekvatan način, ostvareni rezultati su uglavnom nepoznati, ali i neizvjesni. Vlada RS nije dala jasne smjernice u pogledu generalne organizacije poslova javnih nabavki u ugovornim organima, a dobijala je parcijalne podatke o javnim nabavkama. Podatke nije koristila za generalno sagledavanje i analize stanja u ovoj oblasti", navedeno je u izvještaju.

Revizori su utvrdili da interna akta nisu ažurirana pravovremeno, a da su evidencije o nabavkama parcijalne, međusobno nepovezane i da ne omogućavaju sveobuhvatan uvid u funkcionisanje sistema. Izvještaji su uglavnom bazirani na propisanim obavezama bez ukazivanja na probleme, njihove uzroke i način prevazilaženja.

Drastičan primjer nesvrsishodne javne nabavke je, naveli su revizori, izgradnja kućica za naplatu putarine na magistralnom putu Banjaluka - Klašnice koje su koštale 2,1 milion KM, a nikada nisu puštene u rad. Naprotiv, u toku je postupak za njihovo uklanjanje i dovođenje magistralnog puta u projektovano stanje. Nakon toga, navode revizori, biće poznata cijena njihovog uklanjanja, odnosno ukupan iznos bačenog novca poreskih obveznika.

Osnovni zaključak revizora je da Vlada RS i ugovorni organi nisu u dovoljnoj mjeri ispunili preduslove i uspostavili sistem javnih nabavki koji će obezbijediti efikasnost javnih nabavki. Menadžment i zaposleni na poslovima javnih nabavki u ugovornim organima su uglavnom orijentisani na zadovoljavanje procedura i nisu u dovoljnoj mjeri prepoznali rizike i značaj javnih nabavki za uspješno funkcionisanje institucije, niti preduzeli mjere za minimiziranje potencijalnih rizika.

Revizori su preporučili Vladi da na organizovan i sistematičan način prikupi podatke o javnim nabavkama u RS i analizira ih s ciljem izrade strateških dokumenata. Prema njihovom mišljenju, ugovorni organi moraju da obezbijede, pored zakonitosti, i efikasnost javnih nabavki.

Ključni nalazi revizije

* uspostavljeni sistem nije efikasan

* nema usaglašenog i sveobuhvatnog strateškog okvira

* nisu uspostavljeni mehanizmi kontrole i praćenja

* godišnje planiranje javnih nabavki u zapećku

* izvještavanje o javnim nabavkama sporadično

Vrijednost zaključenih ugovora od 2014. do 2016. godine (miliona KM)

525,49 (na osnovu Zakona o javnim nabavkama)

295,73 (u međunarodnim projektima)

Top deset ugovornih organa po vrijednosti ugovora (miliona KM)

Fond zdravstvenog osiguranja                                                       349,19

Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite                                           221,22

Ministarstvo prosvjete i kulture                                                          39,62

Ministarstvo poljoprivrede                                                                  36,77

Fond PIO                                                                                           33,42

Ministarstvo za izbjeglice i raseljena lica                                           24,91

Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju         23,95

Republička uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove          23,69

Ministarstvo rada i boračko-invalidske zaštite                                    20,14

* Ministarstvo unutrašnjih poslova                                                     16,97

* nisu dostavili podatke o vrijednostima ugovora za 2014. godinu