Direktor ISS-a: Najbolji alat za menadžment protiv mita je ISO 37001:2016

Davanje i primanje mita je jedan od najsloženijih problema današnjice. Uprkos različitim naporima kako na nacionalnim nivoima, tako i na međunarodnom nivou borba protiv ovog problema je i dalje rasprostranjena. Tako je pitanje mita neizbježno u okviru poslovanja svih organizacija. Gotovo da ne postoji osoba koja se nije susrela sa ovim problemom.

Kao odgovor na ovaj složeni problem, Međunarodna organizacija za standardizaciju – ISO (International Organization for Standardization) je koncipirala i svijetu predstavila standard ISO 37001:2016, Sistemi menadžmenta protiv mita.

Nermin Mahmutović, direktor Instituta za standarde i sigurnost je za portal Akta.ba pojasnio prednosti ovog standarda.

Koje su prednosti uvođenja standarda ISO 37001:2016 Sistemi menadžmenta protiv mita?

- Ovaj standard se može upotrebljavati na različite načine koji mogu koristiti organizacijama.

Prvo, ovaj standard se može koristiti kao referenca za uspostavljanje ili poboljšanje sistema menadžmenta protiv mita. To znači da je standard ISO 37001:2016 je zasnovan na drugim instrumentima koji su omogućile smjernice organizacijama koje se bave pitanjima uspostavljanja, očuvanja i unapređenja integriteta.

Praktična iskustva i instrumenti su u okviru standarda ISO 37001:2016 objedini, ali takođe i nadograđeni. Zajedno sa priloženim uputstvima, to je najrazvijeniji alat za uspostavljanje sistema menadžmenta protiv mita.

Drugo, standard ISO 37001:2016 se takođe može koristiti kao mjerilo, tj. reper za procjenu gdje organizacija nalazi u odnosu na najbolje svjetske prakse koje upotrebljavaju ostale organizacije. Standard se zasniva na konsenzusu velikog broja stručnjaka koji dolaze iz različitih oblasti. Odražava prakse koje zagovara civilno društvo, kao i poslovna zajednica. Njegova upotreba kao referentne vrijednosti može se primjeniti interno za procjenu sopstvenog sistema ili eksterno za procjenu sistema svojih dobavljača ili drugih poslovnih saradnika.

Jesu li to jedine prednosti ovog standarda i na koji način njegovo uvođenje pomaže organizaciji, odnosno kompaniji? 

Standard ISO 37001:2016 se može upotrebiti kao referenca za uspostavljanje ili poboljšanje sistema menadžmenta protiv mita, ali i kao reper za uporednu procenu stanja organizacije u okviru najbolje svjetske prakse borbe protiv mita.

Naravno, ovo nisu jedine prednosti ovog standarda. Tokom godina, pitanje transparentnosti se izdvojilo kao jedno od ključnih u okviru borbe protiv mita. Transparentnost doprinosi efikasnosti organizacija, ali i okruženja u kojima one egzistiraju. Relevantne informacije omogućavaju donošenje odluka kojima organizacije sprječavaju potencijalno štetno poslovanje, štite svoj ugled i podstiču svoje zaposlene u pravcu proaktivnog delovanja u otkrivanju potencijalnih neregularnosti.

Upravo iz navedenih razloga, standard ISO 37001:2016 služi dodatno kao sredstvo za podršku transparentnosti i informisanje zainteresovanih strana organizacije, uključujući upravni odbor, nadzorni odbor, povjerenike, nadzornike, poslovne saradnike, investitore i radno osoblje o njihovom stajalištu po pitanju mita.

Komuniciranje o politikama protiv mita u okviru sistema menadžmenta protiv mita takođe pomaže organizaciji da se razlikuje od konkurentskih organizacija koje nisu implementirale efikasan sistem za suzbijanje mita. 

Na ovaj način organizacija koja uspješno primjenjuje sistem menadžmenta protiv mita stiče konkurentsku prednost po kojoj postaje prepoznatljiva na tržištu.

I konačno, treba istaći kako postoji još nešto što jeste značajno. Naime, standard ISO 37001:2016 predstavlja način da se pokaže usaglašenost sa aktuelnom zakonskom regulativom. 

Iako standard ISO 37001:2016 nije siguran dokaz da podmićivanje neće dogoditi u sferi organizacije, činjenica da je organizacija preduzela odgovarajuće mere za otkrivanje i sprečavanje mita biće važan faktor u procjeni krivične odgovornosti organizacije ukoliko se krivično djelo koje je definisano krivičnim zakonikom ipak dogodi. 

Ovaj faktor može biti ojačan ukoliko se uspostavljeni sistem menadžmenta protiv mita na osnovu standarda ISO 37001:2016 bude certifikovan od nezavisne treće strane.

Bez obzira na to koji način se ovaj standard upotrebljava, nemjerljive prednosti se ogledaju u tome to što će pomoći samoj organizaciji da bolje upozna sebe, osnaži sopstvenu organizacionu kulturu i sagleda (i/ili detektuje) slabosti koje su potencijalno škodljive po njenu reputaciju i poslovanje.

Uvođenje sistema menadžmenta protiv mita djeluje kao izazovna priča. Koji su preduslovi kao temelji ABMS-a ( Anti-Bribery Management System) ?

- ISO 37001:2016 odražava razvoj praksi borbe protiv davanja i primanja mita, dok istovremeno uvodi korporativnu odgovornost u samu organizaciju.

Shodno tome zahtjevi standarda nisu novost za stručnjake i praktičare koji se intenzivno bave ovom oblašću u praksi, tj. na terenu.

Ono što je inovativno u vezi sa ISO 37001:2016 jeste da nudi strukturiran i iscrpan pristup suzbijanju mita u mjeri u kojoj to do sada nije bio slučaj.

Na samom početku implementacije neophodno je ispuniti dva preduslova kako bi se postavili temelji za uspješan ABMS. Riječ je o:

1.Liderstvu

2. Ocjenjivanje rizika u vezi sa mitom

Navedeni preduslovi su sasvim logični delovi koji u sebi objedinjuju stabilnu osnovu i operativno funkcionisanje sistem menadžmenta protiv mita. Stoga treba to pobliže pojasniti:

1. Liderstvo je takođe poznato kao ton odozgo. Ono predstavlja suštinski element svakog sistema menadžmenta protiv mita. Brojna istraživanja govore u prilog tome da je liderstvo jedan od faktora pomoću kojeg je moguće predvideti uspjeh mjera za sprječavanje mita. Bez obzira da li je riječ o upravnom odboru, bordu direktora, nadzornom odboru, stručnom savetu ili nekom drugom tijelu koje u okviru same organizacije ima krajnji autoritet, upravo to tijelo aktivno promoviše i podstiče primjenu sistem menadžmenta protiv mita. 

Njena uloga je mnogo šira od pukog uspostavljanja tehničkih mjera. Standard ISO 37001:2016 insistira na kulturološkoj promeni i ojačavanju kulture organizacije u pogledu sprječavanja mita. Liderstvo znači da top menadžment mora biti potpuno posvećen i aktivno uključen u uspostavljanje sistema menadžmenta protiv mita uz jasnu podršku Funkciji za usklađenost protiv mita. To znači da top menadžment nema mogućnost delegiranja ovlašćenja Funkciji za usklađenost protiv mita kojim bi istu isturila u prvi plan kao isključivog nosioca realizacije sistema, već mora da zajedno sa njim radi na dosljednoj implementaciji , tj. primjeni navedenog sistema.

Liderstvo mora biti jasno i transparentno saopšteno. Nakon usvajanja Politike protiv mita, srednji menadžment (a vjerovatno i dio top menadžmenta) će imati nedoumice u pogledu toga da li je to iskren pristup ili tek nešto što je usvojeno kao dio korpusa dokumenata u okviru same organizacije. Zadatak top menadžmenta je da ukloni svaku sumnju u vezi s tim.

Liderstvo nije puka deklarativna pojava. Ona proizlazi iz ubjeđenja. Liderstvo ili postoji ili ne postoji. Ukoliko ne postoji, onda je vjerovatnoća za postizanje uspjeha izrazito mala.

2. Ocjenjivanje rizika u vezi sa mitom. Standard ISO 37001:2016 je zasnovan je na riziku, što znači da njegova primjena mora odražavati specifične rizike korupcije kojima je organizacija izložena kako bi u skladu sa istim unaprijedila Politiku protiv mita. To podrazumijeva dobro razumijevanje konteksta u kome organizacija djeluje uključujući sljedeće faktore:

• obim poslovanja organizacije
• strukturu poslovanja
• lokaciju ili lokacije poslovanja,
• sektor poslovanja
• prirodu aktivnosti organizacije,
• poslovni model
• subjekte čiji je organizacija osnivač ili kojima upravlja u određenom obimu,
• poslovne saradnike
• opseg o interakcija sa poslovnim i javnim zvaničnicima
• važeće zakonske, regulatorne, ugovorne i profesionalne obavezama i dužnosti