Saša Čvoro: Sve prednosti eneregetski efikasne gradnje

Svakim danom u Bosni i Hercegovini raste svijest o apsolutnoj neophodnosti masovne uštede energije. Napori koji se ulažu u energetski efikasne zgrade moraju ići ruku pod ruku sa korišćenjem proizvoda koji imaju reduciran uticaj na životnu okolinu, štede energiju, obezbjeđuju zdrav i ugodan životni i radni prostor.

O energetski efikasnoj gradnji, svim njenim prednostima i drugim važnim temama iz ove oblasti razgovarali smo sa dr Sašom B. Čvorom, poznatim arhitektom i docentom na Arhitektonsko-građevinsko-geodetskom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci, koji je svoju porodičnu kuću izgradio kao niskoenergetsku od YTONG materijala.  Pri projektovanju javnih objekata primjenjuje, takođe, standarde energetske efikasnosti u skladu sa EU normama u oblasti graditeljstva, kao i YTONG materijale koji ispunjavaju sve visoke zahtjeve.

U intervjuu koji slijedi saznali smo mnoge korisne informacije o uštedi energije korišćenjem Ytong Energoblokova, a na obnovljenoj stranici ytongkuca.ba nalaze se dodatne informacije za sve one koji žele štediti okoliš, energiju, ali i novac.

Šta su to niskoenergetske i pasivne kuće?

Savremena graditeljska praksa u razvijenim zemljama je prvenstveno fokusirana na oblast arhitektonske materijalizacije u cilju izgradnje energetski efikasnih objekata. Brojna istraživanja i studije su pokazale da je građevinski sektor danas jedan od primarnih učesnika promjene klimata i emisije СO2. Već izgrađene, ali i buduće građevine, doprinose ozbiljnim problemima u životnoj sredini zbog značajne potrošnje energije i prirodnih resursa. Najefikasniji način za smanjivanje energetskih potreba u graditeljstvu je primjena energetski efikasnih standarda čime se štedi potrošnja energije i do 80% u poređenju sa konvencionalnim načinima gradnje. U tom smislu niskoenergetske i pasivne kuće predstavljaju građevinski standard koji se odnosi na energetsku efikasnost u cilju smanjenja potrošnje energije za grijanje i hlađenje objekata, ali istovremeno i na udobnost, pristupačnost i zaštitu životne sredine.

Pojasnite nam sistem građenja koji štedi energiju kako prilikom grijanja tako i prilikom hlađenja?

Sve zahtjeve energetskih, pasivnih i sličnih objekata moguće je zadovoljiti ugradnjom inovativnih tehničkih rješenja za grijanje i provjetravanje prostora.  Energetski efikasan sistem građenja donosi mnoge prednosti, a prvenstveno se radi o finansijskoj uštedi kroz smanjenje izdataka za grijanje, hlađenje i električnu energiju, ugodnijem i kvalitetnijem stanovanju. Na ovaj način se značajno produžava životni vijek zgrade i daje doprinos zaštiti okoliša i smanjenju emisije štetnih plinova u okoliš kao i globalniim klimatskim promjenama. Važno je naglasiti da se pri gradnji objekata gubitak energije kroz zidove definiše sa četiri osnovna faktora: arhitektura/oblik zgrade, toplinske karakteristike korišćenog materijala, toplinski mostovi – mjesta smanjene toplinske izolacije i zrako-nepropusnost zgrade – propuštanje zraka zidnog omotača. Ukoliko su ispunjena sva četiri faktora moguće je izgraditi energetski optimalnu zgradu.

Kao arhitekta i nastavnik na Arhitektonsko – građevinsko – geodetskom fakultetu u Banjoj Luci odlučili ste da svoju porodičnu kuću napravite kao niskoenergetsku. Zašto?

Na koncept energetske optimizacije zgrade utiču sveobuhvatni granični uslovi /upotreba, energija, klima i komfor/, urbanistički parametri i infrastruktura prirodnog i građenog okruženja, vanjski omotač zgrade, instalacije u zgradi, materijali i strategije, koncepti i zakonski propisi, na osnovu kojih se planira izgradnja usklađena sa energetskim, ekološkim i ekonomskim performansama. Energetske performanse zgrade definisane već u fazi izrade projektnog zadatka pomažu projektantu, ali i investitoru, da bolje razumije kako zgrada koristi energiju. Na taj način se stvaraju uslovi da odgovarajući arhitektonski i urbanistički koncepti postanu integralni dio osnovne projektantske ideje. U našem slučaju to istovremeno predstavlja i stratešku odluku u cilju racionalizacije i optimizacije cjelokupne investicije ne samo u fazi izgradnje već naročito u toku budućeg korišćenja objekta.

U slučaju naše porodične kuće odluka o potrošnji energije u zgradi je donesena upravo u početnoj fazi projektovanja, u razmatranju funkcionalnih šema i preliminarnih formi. Napor potreban za grubo sagledavanje energetskih aspekata bio je odlučujući za dalji projektantski rad. Aktivnost na projektovanju se odvijala prvenstveno u povezivanju i ukrštanju različitih ideja, a ne samo u smislu analize. Informacije i analiza problema koje uključuju i energetsku efikasnost predstavljale su prije svega način za generisanje arhitektonskog oblika. Arhitektonski izraz u konkretnom slučaju pokazuje kako parametri planiranja i projektovanja energetski efikasnih standarda inspirativno utiču na prostorno oblikovne karakteristike savremenih arhitektonskih zdanja. U našem slučaju to istovremeno predstavlja i stratešku odluku u cilju racionalizacije i optimizacije cjelokupne investicije ne samo u fazi izgradnje već naročito u toku budućeg korišćenja objekta.

Pri gradnji kuće ste koristili YTONG materijale. Zašto upravo YTONG?  Kakvi su to materijali, gdje ste ih nabavljali?

Realizacija principa energetske efikasnosti se prije svega reflektuje u pojačanoj toplotnoj izolaciji vanjskog omotača zgrada, povratnom korišćenju otpadne toplote i smanjenju infiltracije spoljašnjeg vazduha uslijed pojačane zaptivenosti, odnosno vazdušne nepropusnosti zgrade. Pored svega navedenog, jedan od rezultata primjene energetski efikasnih standarda je i ugradnja novih građevinskih i izolacionih vještačkih materijala i opreme sa karakterističnim emisijama hemijskih supstanci, mirisa i vlage, posebno u prvom periodu korišćenja objekata.

U tom smislu odluka da se gradi porobetonskim blokovima tipa YTONG nije došla slučajno. Dugogodišnji profesionalni i naučno-istraživački rad je jasno ukazivao na primjenu ovih materijala kao osnovnih zidanih elemenata vanjskog omotača, ali i unutrašnjih pregrada u skladu sa definisanim toplotnim i zvučnim karakteristikama zgrade.

Koliko je trajala gradnja Vaše porodične kuće YTONG  materijalima i jeste li imali adekvatnu podršku iz kompanije Xella BH d.o.o. Tuzla koja proizvodi i plasira YTONG na bh. tržištu?

Sam proces izgradnje naše kuće pored projektovanja uključivao je zbog veoma zahtjevne lokacije i „nestandardnog“ arhitektonskog rješenja i dodatne napore u organizaciji gradilišta, transportu i skladištenju materijala. Sve to je podrazumjevalo i optimizaciju vremenskih rokova za izvođenje radova. Poseban akcenat je, kada govorimo o YTONG porobetonskim blokovima, stavljen na obučenu radnu snagu. Uz svesrdnu pomoć kolega iz kompanije Xella BH d.o.o. Tuzla, sa kojima već nekoliko poslednjih godina i kao institucija imamo izuzetnu profesionalnu, ali i obrazovnu saradnju, radovi na našoj kući i drugim objektima koje radimo zajedno su izvedeni prije svega kvalitetno, a potom i u optimalnim vremenskim rokovima.

Projektovali ste,  između ostalog, i zgradu Arhitektonsko -građevinsko-geodetskog  fakulteta u Banjoj Luci. Po kojim principima se gradila i od kojih materijala ?

Nova zgrada Arhitektonsko-građevinsko-geodetskog fakulteta u Univerzitetskom gradu u Banjoj Luci podrazumjeva izgradnju objekta uz primjenu principa energetske efikasnosti, specifičnih standarda i inteligentnih sistema. Obim i karakter konkretnih mjera energetske efikasnosti određen je prije svega projektovanim energetskim performansama buduće zgrade, koje maksimalnu potrošnju energije za grijanje /i hlađenje/ objekta određuju u iznosu do 15 kWh/m2 godišnje, potrošnju primarne energije 120 kWh/m2 godišnje, a vazdušnu nepropusnost vanjskog omotača n50 ≤ 0,6 h-1. Kao osnovni izvor toplotne energije u objektu, predviđene su toplotne pumpe sistema voda - voda. Istražna ispitivanja izdašnosti bunara na lokaciji, izvršena početkom 2012. godine, ukazala su na pojedinačni kapacitet izvora vode oko 3,5 l/s u zimskom periodu, minimalne temperature bunarske vode 12 ºC, a u ljetnjem periodu maksimalne temperature od 15 ºC. Ukupno dobijene vrijednosti sa četiri istražne bušotine u potpunosti zadovoljavaju potrebe buduće zgrade za energijom neophodnom za grijanje i ventilaciju.

Vanjski ispunski i pregradni zidovi su projektovani od porobetonskih blokova tipa YTONG sa konstruktivnim i termoizolacionim karakteristikama u skladu sa prostornim položajem:

Vanjski ispunski zid sa termo blokovima debljine 30.0 cm,

Unutrašnji pregradni zid između prostornih cjelina debljine 25.0 cm, i

Unutrašnji pregradni zid između pojedinačnih prostorija debljine 10.0 cm.

Predložene mjere za energetsku optimizaciju u novoprojektovanoj zgradi Fakulteta, su dio integralnog arhitektonskog rješenja rekonstrukcije, adaptacije, dogradnje i nadogradnje postojećeg objekta „Tereza“. Postignuta vrijednost projektovane potrošnje korišćene/finalne energije za grijanje objekta u iznosu od 8.1 kWh/m2 god. i ukupne finalne energije od 14.8 kWh/m2 god. svrstava novoprojektovanu zgradu Arhitektonsko–građevinsko-geodetskog fakulteta u energetski razred A+.

Šta se podrazumijeva pod pojmom mjere energetske efikasnosti  u  porodičnim kućama i stambenim i nestambenim objektima?

Kao što sam već istakao, energetski efikasna i održiva gradnja podrazumjeva širok spektar aktivnosti i upotrebu savremenih tehnologija, sklopova i pripadajućih građevinskih materijala čiji je krajnji cilj smanjenje potrošnje energije uz obezbjeđenje optimalnih uslova komfora u arhitektonskom prostoru. Energetska optimizacija zgrada ima zadatak da, prije svega, obezbjedi i održava toplotnu udobnost, spriječi pregrijavanje prostora, omogući efikasno provjetravanje, osigura dovoljnu količinu i iskorišćenost dnevne svjetlosti i omogući uštedu i proizvodnju energije iz obnovljivih izvora.

Osnovni principi energetski efikasnih standarda, značajni za komfor u arhitektonskom prostoru, utiču na sve faze projektovanja i izgradnje objekata kroz definisanje i primjenu sledećih osnovnih mjera:

• izolaciju objekta od vanjskih uticaja,
• zadržavanje toplotne energije unutar objekta,
• osiguranje prijatne temperature unutrašnjeg prostora tokom cijele godine,
• kontrolisanog provjetravanja koje ima zadatak da obezbjedi dovoljnu količinu svježeg vazduha.

Kako ocjenjujete situaciju u bh. graditeljstvu kada je u pitanju energetska učinkovitost?

Stanje u oblasti energetski efikasne i održive gradnje se može posmatrati na dva nivoa, legistlativnom i profesionalnom. U Republici Srpskoj je od 1. januara ove godine stupio na snagu Zakon o energetskoj efikasnosti koji po prvi put definiše pravni okvir primjene mjera energetske efikasnosti i uređuje odnose u ovoj oblasti među svim učesnicima u procesu projektovanja i izgradnje objekata. U Federaciji BiH je, koliko je meni poznato, sličan pravni okvir prisutan već neko vrijeme.

S druge strane, i pored postojanja ovih normi, primjetna je nedovoljna primjena standarda energetske efikasnosti u stručnoj praksi koja se ogleda u broju realizovanih objekata. To je prije svega odraz ekonomskog stanja društva, ali i nedovoljne informisanosti i needukovanosti svih učesnika u procesu izgradnje objekata koja uključuje zakonodavce, organe lokalne uprave, investitore, projektanate, graditelje i širu javnost.

Na osnovu vlastitog i profesionalnog iskustva šta biste preporučili privatnim investitorima koji planiraju graditi porodičnu kuću?

Da pokušam da se našalim na račun ličnog iskustva: preporučio bih da prije svega angažuju arhitektu. Integrisan pristup projektovanju omogućava sagledavanje energetskih performansi postojećih i novih zgrada /toplotna izolacija vanjskog omotača, termički mostovi, instalacioni sistemi, energetski uređaji i dr./ i definiše preporuke za primjenu mjera energetske optimizacije i obnove. Uvođenjem energetski efikasnih standarda u zgradama se unapređuje komfor u prostoru, a istovremeno značajno smanjuju troškovi održavanja i u toku korišćenja objekata. Rezultate ovakve konstatacije je veoma lako pratiti kroz značajno smanjenje troškova za grijanje i hlađenje zgrada. Veća materijalna ulaganja u fazi izgradnje objekata se pravilnom primjenom ovih standarda vraćaju već u nekoliko prvih godina korišćenja objekta. Moje praktično i profesionalno iskustvo, ali i naučno-istraživački rad je pokazao da je za društvo ovakvih ekonomskih i socijalnih prilika primjena, prije svega, niskoenergetskog standarda u potpunosti opravdana, optimalna i moguća.