Bankarski sektor CIE: 2014. će testirati diverzifikaciju portfelja banaka

"1989., godina evropskog ponovnog ujedinjenja, bila je ključna godina za evropski kontinent koja je obilježila početak jednog novog razdoblja značajnog političkog, društvenog i ekonomskog razvoja – naročito u zemljama Srednje i Istočne Evrope (CIE) . Ovo razdoblje je privremeno zaustavljeno 2008. godine, kada su se pokazali prvi ozbiljni znaci finansijske krize u novijoj historiji, koja se širila od zapada prema istoku. Danas su se tržišta stabilizovala i ekonomske prognoze su optimistične, iako nedavna dešavanja u Ukrajini, te mnoštvo usvojenih novih bankarskih regulativa, posebice u eurozoni, ostavljaju prostor za brigu i neizvjesnost. Vjerujem da će 2014. godina biti prekretnica za evropski bankarski sektor koji će testirati strategije diverzifikacije aktive banaka koje posluju u Srednjoj i Istočnoj Evropi. Istovremeno sam uvjeren da je većina zemalja Srednje i Istočne Evrope danas jača i stabilnija nego prije šest godina", izjavio je Karl Sevelda, generalni direktor Raiffeisen Bank International AG (RBI).

Njegova procjena utemeljena je na ključnim rezultatima posljednjeg godišnjeg izvještaja bankarskog sektora zemalja Srednje i Istočne Evrope - zajedničke publikacije analitičara RBI-a i Raiffeisen Centrobank AG (RCB). Izvještaj je predstavljen na godišnjem sastanku Evropske banke za obnovu i razvoj (EBRD) u Varšavi, 15. maja.

Rast aktive i dalje jači u zemljama Srednje i Istočne Evrope nego u EU

"Značajna odstupanja u najnovijim trendovima odnosa aktive i BDP-a su dovela do pada ukupne aktive banaka u eurozoni za nekih 2.000 milijardi eura u periodu od 2011. do kraja 2013. godine.

U istom vremenskom periodu, aktiva banaka u Srednjoj i Istočnoj Evropi je porasla za oko 350 milijardi eura i dosegla ukupni iznos od 2.400 milijardi eura. Iako bankarsko tržište zemalja Srednje i Istočne Evrope još uvijek predstavlja mali dio europskog bankarskog sektora, nivo ukupne aktive u Srednjoj i Istočnoj Evropi je i dalje u značajnom porastu u odnosu na eurozonu.

Krajem 2013. godine, aktiva banaka u Srednjoj i Istočnoj Evropi je iznosila 9,7% aktive banaka u eurozoni, što predstavlja porast od 0,8 procentnih poena u odnosu na prethodnu godinu. Stoga proces sustizanja bankarskog sektora Srednje i Istočne Evrope, mjeren relativnim povećanjem u odnosu na aktivu eurozone, je historijski gledano drugi po veličini nakon 1,3 procentna poena zabilježena u 2012. godini", objasnio je Gunter Deuber, rukovodilac Odjela istraživanja tržišta obveznica i valuta za Srednju i Istočnu Evropu pri Raiffeisen Bank International (RBI) te glavni autor Izvještaja o bankarskom sektoru u Srednjoj i Istočnoj Evropi.

Bankarsko poslovanje u Srednjoj Evropi i dalje bilježi napredak

U 2013. godini  Srednja Evropa je nastavila svoj put ekonomskog rasta. U naredne tri godine se očekuje rast BDP-a sa prosječnih 2,5 na 3%, što nadmašuje 1 do 1,5 procentna poena eurozone. Obzirom na solidan rezultat, ne iznenađuje da finansijska tržišta većinu srednjoevropskih država smatraju prilično blizu takozvanim “glavnim” zemljama euro područja. Pored glavnih pokretača rasta, Poljske, Češke Republike i Slovačke, koje zajedno čine oko 80% regionalnog BDP-a u Srednjoj Evropi, Mađarska pokazuje sve bolje izglede rasta.

Refokusiranje strategija poslovanja po zemljama umjesto značajnijih aktivnosti spajanja i akvizicija

Prema riječima Jovana Sikimica, analitičara RCB-a i jednog od koautora Izvještaja o bankarskom sektoru, poredak banaka u stranom vlasništvu u Srednjoj i Istočnoj Evropi je pretežno ostao nepromijenjen i u 2013. godini. "U posljednjih 12 mjeseci, nije bilo značajnijih aktivnosti spajanja i akvizicija u regionu Srednje i Istočne Evrope. Pored dogovorenih zatvaranja UniCredita u Kazahstanu i Erste u Ukrajini, ugovor koji su potpisale Rabobank i BNP Paribas o prodaji bivše članice u Poljskoj je bio jedan od značajnijih događaja u ovom kontekstu. Po osnovu ovog ugovora, BNP Paribas je postala jedna od Top 15 stranih banaka u regiji s ukupnom aktivom od 16 milijardi eura", izjavio je Sikimic.

UniCredit, RBI, Erste, SocGen te KBC i dalje čine gupu od pet najjačih zapadnoevropskih banaka u Srednjoj i Istočnoj Evropi. UniCredit je zadržala blagu prednost sa konsolidovanom ukupnom aktivom od 120,1 milijardu eura, a slijede je RBI (80,9 milijardi eura), Erste (79,3 milijarde eura) i SocGen (76,0 milijardi eura), te KBC sa 53,9 milijardi eura.

Ukupan broj poslovnica u regiji, u 2013. godini, se smanjio za 4% u odnosu na prethodnu godinu, što je jednako smanjenju zabilježenom u 2012. godini. Jedina banka koja je proširila svoju mrežu poslovnica bila je ruska OTP banka sa više od 50 novootvorenih poslovnica na domaćem tržištu. Na kraju 2013. godine, SocGen je imala najveću mrežu poslovnica među zapadnoevropskim bankama u Srednjoj i Istočnoj Evropi (3.019), a slijede je RBI (3.012) i UniCredit (2.542). Trenutne tenzije u Ukrajini su već dovele do (privremenog) zatvaranja poslovnica u Ukrajini i na Krimu.

Banke s iznadprosječnom izloženošću oštrim smanjenjima referentnih kamatnih stopa, kao što su UniCredit (u Poljskoj i Češkoj Republici), Erste (u Češkoj Republici), te Santander i Commerzbank (u Poljskoj), su zabilježile pad prihoda vezanih za aktivu. Isto vrijedi i za banke koje su se povukle iz zemalja sa visokim kamatnim stopama, poput Commerzbanke u Ukrajini. Samo su RBI i OTP uspjele da postignu nivo prihoda/aktive uporediv s onim iz 2010. godine što je prema analitičarima RCB-a rezultat snažnog fokusa na Zajednicu nezavisnih država i Rusiju, dok je OTP profitirala od svojih iznimnih pozicija na domaćem tržištu u Mađarskoj.

"Pristup UniCredit, SocGen, RBI i OTP prema ruskom tržištu se još uvijek nije promijenio – sve one i održavaju srednjoročne planove rasta na tom tržištu. Rumunija, te u nekom omjeru i Mađarska, su zabilježile preokret, iako su banke i dalje zabrinute zbog visokog nivoa političke i regulatorne nesigurnosti na mađarskom tržištu. Očekujemo da će banke u Ukrajini osjetiti pritisak snažne valutne deprecijacije", zaključio je Sikimic.

2013. godina napokon donosi stabilizaciju udjela nekvalitetnih kredita

2013. godina je definitivno bila dugo očekivana godina stabilizacije kada je riječ o udjelu nekvalitenih kredita (NPL) u Srednjoj i Istočnoj Evropi. Nakon godina povećanja za nekoliko procentualnih poena, ukupni udio nekvalitetnih kredita se nije značajno mijenjao u 2013. godini i ostao je stabilan na oko 9%. Dok se prosječni udio nekvalitetnih kredita Srednjoj Evropi povećao neznatno za 0,2 procentna poena i dosegao 9,1%, u području Zajednice nezavisnih država je pao za 0,5 procentnih poena na 6,6%. Poljska, Češka Republika i Rusija se nalaze među najznačajnijim pokretačima ovog pozitivnog razvoja i tri su tržišta na kojima su počele prodaje problematičnih kredita, inicirane od strane vlade ili tržišno vođene, u cilju povećanja kvalitete aktive.

Istovremeno, nastavljen je povećan pritisak u Jugoistočnoj Evropi, gdje se regionalni udio nekvalitetnih kredita povećao za 2,5 procentnih poena. Zajednički napori usmjereni na pružanje podrške u cilju rješavanja nekvalitetnih kredita će imati značajnu ulogu u podršci oporavka ekonomskog i bankarskog sektora u regiji.

"Očekujemo određeni pad udjela nekvalitetnih kredita u Srednjoj Evropi tokom 2014. godine kao slijed stabilizacije u 2013. godini. Iako ne vidimo promjenu u trendu u Jugoistočnoj Evropi, makar predviđamo usporenje  rasta regionalnih nekvalitenih kredita. Zbog nedavnog negativnog razvoja u području Zajednice nezavisnih država, pritisak na strani kvalitete aktive ne može se isključiti ni u 2014. godini. U slučaju Rusije, udio nekvalitetnih kredita može ponovo porasti na nekih 5 do 6%, dok u Ukrajini može preći 40%. Još uvijek očekujemo da će pogoršanje kvaliteta aktive i u Rusiji i u Ukrajini biti manje dramatično nego u 2008./2009. godini, obzirom da su stope rasta kredita ostale u okviru niskih jednocifrenih ili veoma niskih dvocifrenih vrijednosti", objasnio je Deuber.

Profitabilnost Srednje i Istočne Evrope: pad vrijednosti koeficijenta povrata na kapital (RoE) zbog strožijih kapitalnih zahtjeva i konzervativnijih strategija poluge

U 2013. godini razvoj profita bankarskog sektora u zemljama Srednje i Istočne Evrope okarakterisala su dva glavna trenda. S jedne strane, postojali su znakovi široko usmjerenog unapređenja, dok su s druge strane zadržane jake regionalne i međuregionalne razlike u pogledu profitabilnosti. U prosjeku, ukupna profitabilnost banaka u Srednjoj i Istočnoj Evropi je blago pogoršana. Ukupni povrat na aktivu (RoA) u Srednjoj i Istočnoj Evropi  se smanjio sa 1,5% (2012.) na 1,2% (2013.), dok je povrat na kapital (RoE) pao sa 13,3% na 11,5%. Pozitivno je da je Slovenija bila jedini bankarski sektor u regiji koji je u 2013. godini poslovao s gubicima, dok su Mađarska (za 8 procentnih poena u odnosu na prethodnu godinu na 4,5%) i Rumunija (za 7,2 procentna poena u odnosu na prethodnu godinu na 1,3%) nakon nekoliko godina poslovanja sa gubicima zabilježile povratak u okvire pozitivnih vrijednosti povrata na kapital.

Prema riječima Deubera, do pada povrata na kapital došlo je zbog jačanja kapitalne osnove banaka i planiranih rezultata aktivnosti vodećih banaka u Srednjoj i Istočnoj Evropi i njihovih regionalnih supsidijara, a što je djelomično uvjetovano i regulativom čiji je cilj učvršćivanje pozicija kapitala. Implementacija novih strožijih kapitalnih zahtjeva od strane EU i/ili lokalnih regulatora, te konzervativnije strategije poluge banaka su dovele do nižih vrijednosti povrata na kapital.

L/D koeficijenti: prikupljanje depozita dovoljnih za finansiranje ekonomskog oporavka

Od njihovog vrhunca u 2008. godini, ukupni omjer kredita i depozita (L/D) u 2013. godini u zemljama Srednje i Istočne Evrope je pao za 17 procentualnih poena na oko 98% i ostao je ispod ukupnog iznosa u eurozoni gdje je također zabilježio pad, ali samo za 7 do 9 procentualnih poena u istom vremenskom periodu. Ovakav razvoj oslikava širi trend globalnog bankarstva koji proizilazi iz sve većeg interesa za finansiranjem na osnovu depozita. Prema riječima Deubera, depoziti prikupljeni u zemljama Srednje i Istočne Evrope su dovoljni za finansiranje ekonomskog oporavka. Međutim, banke u zemljama Srednje i Istočne Evrope se suočavaju sa sve većim pritiskom da u naredne dvije godine investiraju prikupljene depozite u aktivu koja donosi prihode po osnovu kamata i/ili naknada.