Pravilnik o uvjetima rukovanja i skladištenja nusproizvoda

 

SLUŽBENI GLASNIK REPUBLIKE SRPSKE - Broj 107, 28.10.2020.

 

Na osnovu člana 6. stav 2. Zakona o nusproizvodima životinjskog porijekla (“Službeni glasnik Republike Srpske”, br. 60/13 i 94/19) i člana 76. stav 2. Zakona o republičkoj upravi (“Službeni glasnik Republike Srpske”, broj 115/18), ministar poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede donosi

 

PRAVILNIK

O UVJETIMA I TEHNIČKIM ZAHTJEVIMA ZA RUKOVANJE, OBRADU, PRERADU I SKLADIŠTENJE, PAKIRANJE, OBILJEŽAVANJE I UPOTREBU NUSPROIZVODA

I NJIHOVIH PROIZVODA I UVJETIMA ZA OBRADU OTPADNIH VODA

 

Član 1. 

Ovim pravilnikom propisuju se uvjeti i tehnički zahtjevi koje su dužni da ispune subjekti u poslovanju sa nusproizvodima i njihovim proizvodima (u daljem tekstu: subjekti u poslovanju) prilikom rukovanja, obrade, prerade i skladištenja, pakiranja, obilježavanja i upotrebe nusproizvoda i njihovih proizvoda i uvjeti za obradu otpadnih voda.

 

Član 2.

Kategorizacija nusproizvoda vrši se u skladu sa Zakonom o nusproizvodima životinjskog porijekla (u daljem tekstu: Zakon).

 

Član 3.

Pojedini pojmovi upotrijebljeni u ovom pravilniku imaju sljedeće značenje:

1) međuobjekat za nusproizvode Kategorije 1 ili Kategorije 2 je objekat u kojem se privremeno skladište neprerađeni nusproizvodi životinjskog porijekla Kategorije 1 ili Kategorije 2, te u kojem se, ukoliko je potrebno, mogu obaviti određene radnje kao što su: skidanje kože, usitnjavanje i post mortem pregled,

2) međuobjekat za nusproizvode Kategorije 3 je objekat u kojem se privremeno skladište neprerađeni nusproizvodi životinjskog porijekla Kategorije 3 i u kojem se oni, ukoliko je odobreno i potrebno, razvrstavaju, rasijecaju, hlade ili zamrzavaju,

3) ugostiteljski otpad je otpad koji dolazi iz međunarodnog prometa i namijenjen je ishrani životinja i sterilizaciji pod pritiskom ili preradi nekom od metoda propisanih Zakonom ili za proizvodnju bioplina ili komposta,

4) specifični rizični materijal su tkiva i organi koji su kao takvi definirani u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuje oblast transmisivne spongiformne encefalopatije,

5) objekat za preradu je objekat u kojem se prerađuju nusproizvodi životinjskog porijekla (spalionice, kospalionice, objekat za spaljivanje kućnih ljubimaca),

6) objekat za skladištenje je objekat u kojem se nusproizvodi životinjskog porijekla privremeno skladište prije konačne upotrebe ili uništavanja.

 

Član 4.

(1) Subjekti koji vrše rukovanje, tj. sakupljanje i transport nusproizvoda i njihovih proizvoda, dužni su da u objektima ispunjavaju opće higijenske uvjete prije počinjanja obavljanja, u skladu sa propisima koji reguliraju tu oblast.

(2) Subjekti koji vrše obradu, preradu i skladištenja nusproizvoda i njihovih proizvoda dužni su da u objekti- ma, pored općih higijenskih uvjeta, ispunjavaju i veterinarsko-zdravstvene uvjete, a prije počinjanja obavljanja djelatnosti.

(3) Nakon utvrđivanja da li objekat ispunjava propisane uvjete, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede

(u daljem tekstu: Ministarstvo) donosi rješenje o ispunjeno- sti propisanih uvjeta i objekat upisuje u Registar odobrenih objekata u grupu prema odobrenoj djelatnosti, u skladu sa Pravilnikom o uvjetima za registraciju objekata u poslovanju sa nusproizvodima i obliku, sadržaju i načinu vođenja Regi- stra objekata.

(4) Svakom odobrenom objektu za koji Ministarstvo utvrdi da ispunjava uvjete u skladu sa odredbama ovog pra- vilnika dodjeljuje se veterinarski kontrolni broj, koji se upi- suje u Registar odobrenih objekata i služi za identifikaciju objekta.

 

Član 5.

(1) Subjekti koji rukuju, tj. sakupljaju nusproizvode i njihove proizvode, a u ovisnosti o kategoriji nusproizvoda, dužni su da vrše njihovo odvojeno sakupljanje i obilježavanje vrste, osim ugostiteljskog otpada, na način da se:

1) jasno i vidljivo istakne kategorija nusproizvoda životinjskog porijekla;

2) osigura odgovarajući broj kontejnera, u ovisnosti o ka- pacitetu objekta za sakupljanje u kojima oni nastaju i da ih obilježe na sljedeći način:

1. kontejner za sakupljanje nusproizvoda Kategorije 1 obavezno se vidljivo i trajno obilježava tekstom: “Kategorija 1 - samo za uništenje”, slovima crne boje,

2. kontejner za sakupljanje nusproizvoda Kategorije 2 obavezno se vidljivo i trajno obilježava tekstom: “Kategorija 2 - nije za ishranu životinja; stajnjak”, slovima žute boje,

3. kontejner za sakupljanje nusproizvoda Kategorije 3 obavezno se vidljivo i trajno obilježava tekstom: “Kategorija 3 - nije za ishranu ljudi”, slovima zelene boje koja u sebi sadrži veliku količinu plave boje, čime se osigurava jasna razlika od drugih nijansi zelene boje.

(2) Kontejneri i posude se čiste, peru i dezinficiraju sva- ki put prije upotrebe i nakon upotrebe u za to određenom prostoru, koji je uređen i postavljen na takvom mjestu da se spriječi svaki rizik od naknadnog zagađenja tretiranog ma- terijala.

(3) Subjekti iz stava 1. ovog člana sistemski provode i osiguravaju zaštitu od štetočina, kao što su insekti, gloda- ri, ptice i druge štetočine, na osnovu prethodno utvrđenog programa kontrole štetočina, a o čemu su dužni da vode evi- denciju.

 

Član 6.

(1) Transport i sakupljanje nusproizvoda i njihovih pro- izvoda obavezno se obavlja u zatvorenim, zapečaćenim i ne- propusnim kontejnerima.

(2) Sredstva za transport i sakupljanje koja se koriste za nusproizvode i njihove proizvode obavezno se drže u čistom stanju radi izbjegavanja kontaminacije, a čiste se, peru i de- zinficiraju svaki put prije upotrebe i nakon upotrebe.

(3) Nakon pranja i čišćenja kontejnera i sredstva za tran- sport i sakupljanje nusproizvoda i njihovih proizvoda oba- vezno je izvršiti neškodljivo uklanjanje vode korištene za njihovo pranje.

(4) Lice koja obavlja transport i sakupljanje nusproizvo- da i njihovih proizvoda obavezno se registrira od strane Mi- nistarstva za obavljanje takvih poslova, u skladu sa Pravil- nikom o uvjetima za registraciju objekata u poslovanju sa nusproizvodima, obliku, sadržaju i načinu vođenja Registra objekata.

(5) Nusproizvode životinjskog porijekla i njihove pro- izvode tokom prijevoza unutar zemlje prati odgovarajuća dokumentacija, u skladu sa Pravilnikom o uvjetima za izda- vanje, sadržaj i oblik obrasca dokumenta i zdravstvenog cer- tifikata za nusproizvode tokom prijevoza.

 

Član 7.

(1) U međuobjektu za nusproizvode kategorija 1 i 2:

1) obavlja se isključivo sakupljanje, postupanje, privre- meno skladištenje i otpremanje sirovih nusproizvoda Kate- gorije 1, odnosno Kategorije 2 i, ako je neophodno, mogu se provesti i određene radnje, kao što je skidanje kože, usitnja- vanje i post mortem pregled,

2) sortiranje nusproizvoda kategorija 1 i 2 obavezno se obavlja tako da se u postupku sortiranja izbjegnu svi rizici od širenja zaraznih bolesti životinja,

3) sa nusproizvodima kategorija 1 i 2 za vrijeme skladi- štenja postupa se tako da se taj materijal skladišti odvojeno od svega ostalog što nisu kategorije 1 ili 2 i tako se spriječi širenje štetnih materija,

4) nusproizvodi kategorija 1 i 2 do otpremanja privreme- no se skladište, uključujući poštovanje određenih tempera- turnih uvjeta,

5) otpadne vode tretiraju se tako da se osigura da nakon tretiranja u otpadnoj vodi nema štetnih materija,

6) zaštita od štetočina kao što su insekti, glodari, ptice i ostali provodi se sistemski na osnovu prethodno utvrđenog programa kontrole štetočina, a podaci o provedenoj sistem- skoj zaštiti evidentiraju se.

(2) U objektu se uspostavljaju i uvode procedure samo- kontrole objekta koje se održavaju i koje su zasnovane na principima sistema analize rizika i kritičnih kontrolnih tača- ka (HACCP).

 

Član 8.

(1) U međuobjektu za nusproizvode Kategorije 3:

1) obavlja se sakupljanje, razvrstavanje, sječenje, hla- đenje, zamrzavanje, privremeno skladištenje i otpremanje samo nusproizvoda Kategorije 3,

2) sortiranje nusproizvoda Kategorije 3 obavlja se tako da se izbjegnu svi mogući rizici od širenja zaraznih bolesti životinja,

3) za vrijeme razvrstavanja ili skladištenja sa nusproizvo- dima Kategorije 3 postupa se tako da se taj materijal skladišti odvojeno od svega što nije Kategorije 3, kao i da se spriječi širenje štetnih materija i, ako je potrebno, osigura sortiranje nusproizvoda životinjskog porijekla po vrstama životinja,

4) nusproizvodi Kategorije 3 do otpreme privremeno se skladište tako da se osigura da taj materijal bude ohlađen na najmanje + 4 °C ili zamrznut,

5) zaštita od štetočina kao što su insekti, glodari, ptice i druge štetočine provodi se sistemski na osnovu prethodno utvrđenog programa kontrole štetočina, a subjekti u poslova- nju su dužni da o tome vode evidenciju.

(2) U objektu se uspostavljaju i uvode procedure samo- kontrole objekta koje se održavaju i koje su zasnovane na principima sistema analize rizika i kritičnih kontrolnih tača- ka (HACCP).

(3) Ambalaža za pakiranje nusproizvoda i njihovih pro- izvoda obavezno se nakon korištenja propisno uništava u spalionicama.

 

Član 9.

(1) Subjekti koji vrše obradu i preradu Kategorije 3 du- žni su da u objektu za preradu sirovog materijala primaju i u njemu prerađuju, te skladište samo materijal Kategorije 3, koji odmah po dopremanju u objekat prerađuju, a do prerade skladište na način kojim se sprečava naknadno zagađenje.

(2) Subjekti iz stava 1. ovog člana za sve tri kategorije nu- sproizvoda dužni su da osiguraju da je objekat za preradu siro- vog materijala izgrađen, odnosno smješten na čvrstom i suhom terenu, na način koji onemogućava pristup životinjama.

(3) Objekat iz stava 1. ovog člana treba da se nalazi u dijelu koji je ogradom potpuno odvojen od dijela objekta u kojem su smještene životinje i hrana za životinje.

(4) Ako se objekti nalaze na istom mjestu na kojem je i objekat za držanje i uzgoj životinja, potrebno je:

1) nusproizvode i dobivene proizvode i pepeo skladištiti u pokrivenim, označenim i, po potrebi, nepropusnim kontej- nerima,

2) nusproizvode koji nisu kompletno spaljeni do pepela ne iznositi na deponiju, već se ponovo spaljivati, a pepeo koji nastaje u procesu spaljivanja uklanjati na deponiju.

(5) Prijevoz i privremeno skladištenje suhih ostataka i prašine treba da se obavlja na način kojim se sprečava njiho- vo rasipanje (zatvoreni kontejneri).

(6) Subjekti koji vrše obradu i preradu dužni su da nu- sproizvode i njihove proizvode prerađuju odmah po dopre- manju u objektu za preradu i do prerade ih skladište na način kojim se sprečava naknadno zagađenje.

(7) Kontejneri, posude i vozila za prijevoz sirovog ma- terijala čiste se, peru i dezinficiraju u za to određenom pro- storu.

(8) Zaposleni koji rade u nečistom dijelu objekta dužni su da obuku radnu odjeću i obuću koja je svijetle boje, a koja se po boji razlikuje od radne odjeće i obuće zaposlenih koji rade u čistom dijelu objekta.

(9) U objektu se obavezno utvrđuje način kretanja i ko- rištenja opreme i uređaja, kontrole kretanja zaposlenih lica između nečistog i čistog dijela objekta, kao i prijenosa opre- me i uređaja iz jednog dijela u drugi.

(10) Prelazak zaposlenih iz nečistog u čisti dio objekta bez promjene odjeće i obuće, odnosno prenošenje opreme i uređaja iz nečistog u čisti dio objekta bez prethodnog čišće- nja i dezinfekcije nije dozvoljen.

(11) Otpadne vode iz nečistog dijela objekta za preradu tretiraju se na način koji osigurava da poslije tretmana u ot- padnoj vodi nema štetnih materija.

(12) Zaštita od štetočina kao što su insekti, glodari, ptice i druge štetočine provodi se sistemski na osnovu prethodno utvrđenog programa kontrole štetočina, a o čemu su dužni da vode evidenciju.

(13) Za sve dijelove objekta uspostavljaju se odgovara- jući način i postupak pranja, čišćenja i dezinfekcije, koji se vrše odgovarajućom opremom i sredstvima i čija se upotreba evidentira, a uređaji, pribor i oprema uredno se održavaju.

(14) Postupak prerade prati se precizno baždarenim ure- đajima za mjerenje i bilježenje, a izvršeno baždarenje evi- dentira se datumom.

(15) Materijal za koji je utvrđeno da nije podvrgnut pro- pisanom toplotnom tretmanu naknadno se podvrgava toplot- nom tretmanu.

(16) U objektu se uspostavljaju i uvode procedure samo- kontrole koje se održavaju i koje su zasnovane na principima sistema analize rizika i kritičnih kontrolnih tačaka (HACCP).

(17) Za svaku metodu prerade određuju se kritične kon- trolne tačke, i to naročito:

1) veličina dijelova usitnjenih nusproizvoda životinjskog porijekla,

2) postignuta temperatura u procesu toplotne prerade,

3) pritisak koji se primjenjuje na sirov materijal,

4) dužina trajanja procesa toplotne prerade ili brzina pro- laza materijala kroz kontinuirani sistem.

 

Član 10.

(1) Ako usljed pojave epiozootije ili drugih vanrednih i nepredvidivih okolnosti kapaciteti prerade u objektima za preradu nusproizvoda Kategorije 1 nisu dovoljni za preradu Kategorije 1, ova kategorija može privremeno da se prerađu- je u objektima za preradu Kategorije 2, u skladu sa Zakonom.

(2) Ako usljed pojave epiozootije ili drugih vanrednih i nepredvidljivih okolnosti kapaciteti prerade u objektima za preradu nusproizvoda kategorija 1 ili 2 nisu dovoljni za pre- radu, nusproizvodi kategorija 1 ili 2 mogu privremeno da se

prerađuju u objektima za preradu Kategorije 3, na osnovu odobrenja Ministarstva.

(3) Ponovna prerada nusproizvoda Kategorije 2 u objek- tima koji su bili ustupljeni preradi Kategorije 1, kao što je to navedeno u stavu 1. ovog člana, može da se obavlja na osnovu odobrenja Ministarstva.

Član 11.

(1) Kako bi se izbjeglo neovlašćeno korištenje dobivenog materijala za ishranu životinja ili ljudi, subjekti koji vrše obra- du i preradu dužni su da izvrše njihovu trajnu identifikaciju.

(2) Trajna identifikacija dobivenih proizvoda nastalih preradom nusproizvoda kategorija 1 i 2 vrši se glicerol-tri- heptanoatom (u daljem tekstu: GHT), na način da:

1) se GHT doda u fazi prerade poslije postizanja tempe- rature od najmanje 80 °C u centru mase koja je u daljoj fazi prerade zaštićena od naknadnog zagađenja,

2) prerađen proizvod u cjelokupnoj količini homogeno sadrži koncentraciju GHT od najmanje 250 mg po kilogramu masti.

(3) Odgovorno lice u odobrenom objektu za preradu uvo- di i održava sistem konstantnog praćenja i bilježenja parame- tara na osnovu kojih se može dokazati da je postignut uvjet koji se odnosi na homogeni minimum koncentracije GHT iz stava 2. tačka 2) ovog člana.

(4) Praćenje i bilježenje parametara iz stava 2. ovog čla- na obuhvaća i utvrđivanje sadržaja intaktnog GHT, kao tri- glicerida u prečišćenom petrol-etru 40-70 ekstrakta GHT iz uzorka koji je uzet u regularnim intervalima.

(5) Izuzetno od stava 1. ovog člana, trajna identifikacija dobivenih proizvoda nastalih preradom nusproizvoda kate- gorija 1 i 2 ne vrši se ako:

1) su dobiveni proizvodi u tečnom stanju i namijenjeni za pogone za proizvodnju bio-plina ili komposta,

2) je dobiveni proizvod bio-dizel,

3) se ovi proizvodi prenose u zatvorenom sistemu iz objekta za preradu direktno radi spaljivanja i kospaljivanja ili radi prerade nekom od alternativnih metoda prerade, u skladu sa propisom koji regulira tu oblast,

4) se ovi proizvodi koriste u naučnoistraživačke svrhe.

 

Član 12.

(1) Subjekti koji vrše pakiranje i skladištenje nuspro- izvoda i njihovih proizvoda, u ovisnosti o kategoriji nuspro- izvoda, dužni su da označe na pakiranju čitko i jasnim slo- vima sljedeće:

1) za materijal Kategorije 3 tekst: “NIJE ZA ISHRANU LJUDI”,

2) za materijal Kategorije 2, osim stajnjaka i sadržaja di- gestivnog trakta, i dobivene proizvode od Kategorije 2 tekst: “NIJE ZA ISHRANU ŽIVOTINJA”,

3) za nusproizvode Kategorije 2 koji su namijenjeni za ishranu životinja u skladu sa ovim pravilnikom tekst: “ZA ISHRANU.......”, s tim što poslije riječi: “ISHRANU” treba navesti naziv vrste životinja za čiju ishranu je pošiljka na- mijenjena,

4) za nusproizvode Kategorije 1 i dobivene proizvode od Kategorije 1 tekst: “SAMO ZA UNIŠTENJE”,

5) za stajnjak i sadržaj digestivnog trakta tekst: “STAJ- NJAK”.

(2) Materijal poslije tretmana, a prije isporuke, treba da bude upakiran u pakiranja na kojima je jasno i čitko označe- no ime i adresa centra za sakupljanje i njegov veterinarski kontrolni broj.

(3) Skladištenje i postupanje sa prerađenim proizvodima vrši se na način kojim se sprečava naknadno zagađenje.

(4) Prostorije za skladištenje nusproizvoda i njihovih proizvoda porijeklom od kategorija 1 i 2 ne smiju se nalaziti na istom mjestu na kojem se nalaze prostorije za skladištenje nusproizvoda i njihovih proizvoda porijeklom od Kategorije 3, osim ako su u potpuno odvojenoj zgradi.

(5) U slučaju da se ne postupa na način iz stava 3. ovog člana, sve tri kategorije nusproizvoda smatraju se nuspro- izvodima Kategorije 1.

(6) U objektu za skladištenje dobivenih proizvoda kate- gorija 1, 2 i 3 potrebno je ispuniti veterinarsko-zdravstvene uvjete i osigurati da se prerađeni proizvodi do otpremanja skladište tako da zadrže svoja svojstva.

 

Član 13.

Objekti za obradu, preradu i skladištenja nusproizvoda i njihovih proizvoda dužni su da ispune veterinarsko-zdrav- stvene uvjete, i to u pogledu da:

1) prostorije za skladištenje Kategorije 3 nisu na istom mjestu na kome se nalaze prostorije za skladištenje proizvo- da od kategorija 1 ili 2, osim ako su u potpuno odvojenoj zgradi, 2) imaju natkriven prostor za prijem nusproizvoda i nji- hovih proizvoda,

3) su objekti izgrađeni na način da se lahko čiste, peru i dezinficiraju, a podovi i slivnici da su postavljeni tako da se omogući lahko oticanje tečnosti,

4) imaju izgrađene i opremljene prostorije za smještaj i presvlačenje zaposlenih, toalet i kupatilo,

5) imaju osiguranu zaštitu od štetočina kao što su insekti, glodari i ptice,

6) imaju osigurano i odgovarajuće opremljeno mjesto za čišćenje, pranje i dezinfekciju kontejnera ili posuda u kojima se dopremaju proizvodi i vozila kojima se oni prevoze, izu- zev brodova,

7) je na odgovarajućem mjestu osigurana dezinfekcija točkova vozila,

8) i da se prijevoz i sabiralište suhih rezidua u obliku pra- šine obavljaju na način da se spriječi raspršivanje u okolinu.

 

Član 14.

(1) Objekti za preradu koji prerađuju nusproizvod Ka- tegorije 1 i drugi prostori u kojima se uklanja specifični ri- zični materijal, klanice i pogoni za preradu koji prerađuju nusproizvod Kategorije 2 treba da imaju početni stepen pre- čišćavanja otpadnih voda, proces predobrade za zadržavanje i sakupljanje materijala životinjskog porijekla.

(2) Oprema koja se koristi u postupku predobrade treba da sadrži odvode sa sifonima ili sitima sa rupicama, koja imaju filtere sa porama ili žičanim mrežicama čiji otvori nisu veći od 6 mm na kraju sistema u smjeru oticanja ili ekvivalentne sisteme kojima se osigurava da čvrste čestice u otpadnim vodama koje prolaze kroz njih nisu veće od 6 mm.

(3) Otpadne vode iz objekta iz stava 1. ovog člana treba da prođu postupak predobrade, kojim se osigurava da se sve otpadne vode filtriraju tokom tog postupka prije ispuštanja iz prostora, bez mljevenja, omehkšavanja kvašenjem ili druge obrade za prolazak čvrstih materijala kroz postupak pred- obrade.

(4) Kompletni nusproizvodi koji se zadržavaju u postup- ku predobrade u objektima iz stava 1. ovog člana sakupljaju se i prevoze kao nusproizvodi kategorija 1 ili 2, te odlažu na propisan način.

(5) Otpadne vode koje su prošle postupak predobrade prečišćavaju se u skladu sa propisima koji reguliraju ovu oblast.

(6) Nusproizvodi i njihovi proizvodi, uključujući krv i mlijeko, ne treba da se ispuštaju u otpadne vode bez prethod- ne obrade, kao ni talog iz centrifuge ili separatora.

(7) Mjesto na kome se nalazi objekat za spaljivanje i kospaljivanje velikog kapaciteta, uključujući i skladištenje nusproizvoda i dobivenih proizvoda, uređeno je tako da se spriječi nedozvoljeno ili slučajno ispuštanje zagađujućih ma- terija u zemljište, površinske ili podzemne vode, u skladu sa propisima koji reguliraju tu oblast.

(8) Za objekat za spaljivanje i kospaljivanje velikog ka- paciteta, uključujući i skladištenje nusproizvoda i dobivenih proizvoda, potrebno je osigurati skladišni bazen za sakuplja- nje zagađene kišnice, zagađene vode nastale prosipanjem ili u toku gašenja požara.

 

Član 15.

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objave u “Službenom glasniku Republike Srpske”.

 

Broj: 12.05-335-853/20

21. oktobra 2020. godine

Banjaluka

 

Ministar,

Dr. Boris Pašalić, s.r.