Program posebnog nadzora karantinskih štetnih organizama na krompiru u RS u 2021. godini

Službeni glasnik Republike Srpske – broj 29, 05.04.2021.

Na osnovu člana 31. stav 1. Zakona o zaštiti zdravlja bi- lja u Republici Srpskoj (“Službeni glasnik Republike Srpske”, broj 25/09) i člana 76. stav 2. Zakona o republičkoj upravi (“Službeni glasnik Republike Srpske”, broj 115/18), ministar poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede d o n o s i

PROGRAM

POSEBNOG NADZORA KARANTINSKIH ŠTETNIH ORGANIZAMA NA KROMPIRU U REPUBLICI SRPSKOJ U 2021. GODINI

Član 1.

Ovim programom utvrđuju se mjere, rokovi, način provođenja mjera, subjekti koji ih provode, izvori i način osiguravanja i korišćenja sredstava, kao i način kontrole provođenja mjera posebnog nadzora karantinskih štetnih organizama na krompiru u Republici Srpskoj u 2021. godini.

Član 2.

(1) Cilj ovog programa je utvrđivanje prisustva, odnosno odsustva karantinskih štetnih organizama na krompiru na mjestima ulaska pošiljki krompira koje se uvoze u Republiku Srpsku, te na mjestima proizvodnje sjemenskog i merkantilnog krompira, u distributivnim centrima i na mjestima skladištenja.

(2) Da bi se postigao navedeni cilj, posebnim nadzorom istražuje se šire područje, odnosno lokaliteti na kojima se u Republici Srpskoj uzgaja krompir, radi određivanja statu- sa istraživanog područja u odnosu na ciljane organizme, te utvrđivanja mogućih putanja njihovog ulaska i/ili širenja u Republici Srpskoj.

(3) Cilj posebnog nadzora je i ispunjavanje fitosanitarnih uvjeta za proizvodnju, premještanje i posebno izvoz krom-pira.

Član 3.

(1) Poseban nadzor radi detekcije karantinskih štetnih or- ganizama merkantilnog i sjemenskog krompira provodi se na cijeloj teritoriji Republike Srpske.

(2) Poseban nadzor i mjere nadzora provode Republička uprava za inspekcijske poslove (u daljem tekstu: Inspektorat) i institucije koje imaju ovlašćenje Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede (u daljem tekstu: Ministarstvo) za provođenje poslova od javnog interesa u oblasti dijagnostike štetnih organizama i zaštite zdravlja bilja (u daljem tekstu: ovlašćene institucije).

(3) Ovlašćena institucija priprema informacione letke sa stručnim savjetima o načinima sprečavanja širenja i mogu- ćim mjerama kontrole patogena i vektora.

Član 4.

Odabir lokacija izvršen je na osnovu biologije ciljanih štet- nih organizama, klimatskih uvjeta za njihov razvoj, geograf- ske distribucije i veličine komercijalnih proizvodnih područja krompira kao glavne biljke domaćina i zastupljenih sorti.

Član 5.

(1) Vrijeme vršenja nadzora propisano je na osnovu ži- votnih ciklusa ciljanih štetnih organizama, njihove biologije i fenologije biljaka domaćina.

(2) Posebnim nadzorom, osim krompira, obuhvaćaju se i druge biljke domaćini ciljanih štetnih organizama (gajene i samonikle), te zemljište na kojem se proizvode i voda koja se koristi za navodnjavanje.

(3) Ostale biljke domaćini obuhvaćaju se nadzorom, po- stupkom slučajnog uzorkovanja ili ukoliko se prilikom vrše- nja pregleda uoče simptomi koji upućuju na moguću zarazu ciljanim štetnim organizmima.

Član 6.

(1) Područja rada su mjesta ulaska, proizvodnje i distri- bucije krompira u Republiku Srpsku.

(2) Nadzorom se obuhvaćaju mjesta ulaska pošiljki krompira na graničnim prijelazima kao mogućeg puta uno- šenja karantinskih štetnih organizama u Republiku Srpsku, kao i mjesta na kojima se krompir uzgaja (zemlja i usjevi za proizvodnju sjemenskog i za proizvodnju merkantilnog krompira) i prostori u kojima se dorađuje, čuva i skladišti.

Član 7.

(1) Poseban nadzor na prisustvo karantinskih štetnih or- ganizama u sjemenskom i merkantilnom krompiru odvija se u sljedećim fazama:

1) faza uzorkovanje zemlje s ciljem ispitivanja na prisu- stvo cistolikih krompirovih nematoda prije zasnivanja sje- menske proizvodnje krompira,

2) faza pregled krompira u vegetaciji (od početka juna),

3) faza pregled krtola krompira prilikom vađenja (maj, oktobar),

4) faza uzorkovanja zemlje s ciljem ispitivanja na prisu- stvo galovih krompirovih nematoda poslije vađenja krom- pira,

5) faza pregled krtola krompira u magacinima proizvo- đača (oktobar),

6) faza pregled krtola krompira u distributivnim centrima i zbirnim magacinima prerađivača (oktobar).

(2) Broj službenih uzoraka za laboratorijsko ispitiva- nje latentne infekcije Ralstonia solanacearum, Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus iz uvoza propisan je u Tabeli - Distribucija broja zvaničnih uzoraka za laboratorijsko ispi- tivanje latentne infekcije Ralstonia solanacearum, Clavibac- ter michiganensis ssp. sepedonicus iz uvoza, koja se nalazi u Prilogu 1. ovog programa i čini njegov sastavni dio.

(3) Broj i geografski raspored službenih uzoraka za vi- zuelni pregled i laboratorijsko ispitivanje prisustva latentne infekcije Ralstonia solanacearum, Clavibacter michiganen- sis ssp. sepedonicus u domaćem merkantilnom krompiru, kao i vode i korovske biljke Solanum dulcamara, koji je usaglašen sa organizacijom Inspektorata, propisan je u Ta- beli - Pregled distribucije i broja uzoraka za vizuelni pre- gled i laboratorijsko ispitivanje prisustva latentne infekcije Ralstonia solanacearum, Clavibacter michiganensis ssp. se- pedonicus u domaćem merkantilnom krompiru, kao i vode i korovske biljke Solanum dulcamara na području Republike Srpske, koja se nalazi u Prilogu 2. ovog programa i čini njegov sastavni dio.

(4) U okviru vizuelnih pregleda na prisustvo simptoma latentne infekcije fitopatogenim bakterijama Ralstonia sola- nacearum i Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus vrši se i vizuelni pregled na prisustvo simptoma latentne infekci- je fitopatogenom gljivom Synchytrium endobioticum, uzroč- nikom bolesti raka krompira Potato spindle tuber viroid, vre- tenaste krtole krompira.

Član 8.

(1) U slučaju postojanja sumnje na zarazu fitopatoge- nom gljivom Synchytrium endobioticum i Potato spindle tuber viroid, potrebno je uzeti uzorak i izvršiti laboratorij- sku analizu.

(2) Prilikom pregleda i uzimanja uzoraka iz uvoza po- trebno je obratiti pažnju na eventualno prisustvo Epitrix spp., posebno na pošiljkama krompira kod kojih je zemlja porije- kla Portugalija i Španija, u kojima je otkriven ovaj štetni or- ganizam.

(3) U slučaju postojanja očiglednih simptoma koji uka- zuju na prisustvo štetnog organizma iz stava 2. ovog člana, potrebno je uzeti uzorak i izvršiti laboratorijsku analizu.

Član 9.

(1) Vizuelni pregledi obavezno se rade na 1% od ukupne površine pod sjemenskim krompirom.

(2) Svaka partija/lot dorađenog/naturalnog sjemenskog krompira obavezno se ispituje na prisustvo Ralstonia sola- nacearum i Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus u okviru zdravstvene kontrole proizvodnje sjemena krompira i stručnog nadzora.

Član 10.

(1) Domaćini fitopatogene bakterije, biljke iz porodice Solanacea (paradajz, paprika, patlidžan i druge) i pelargonija uključeni su u mjere posebnog nadzora prisustva bakterije Ralstonia solanacearum u okviru nadzora drugih karantin- skih štetnih organizama.

(2) U završni izvještaj o realizaciji ulaze i rezultati nad- zora iz stava 1. ovog člana i u slučaju da provjera na prisustvo bakterije Ralstonia solanacearum ne pokaže ništa sumnjivo.

(3) Vizuelni pregled paradajza vrši se i na prisustvo Po- tato spindle tuber viroid, a samo u slučaju postojanja sumnje na zarazu potrebno je uzeti uzorak i izvršiti laboratorijsku analizu.

(4) Broj vizuelnih pregleda kod usjeva u proizvodnji pa- radajza i u proizvodnji rasada je 24.

(5) Kod postojanja simptoma bolesti potrebno je uzeti uzorke i poslati ih na laboratorijska ispitivanja mogućeg prisustva Ralstonia solanacearum i Potato spindle tuber viroid.

Član 11.

(1) Uzorkovanje otpadnih voda u prerađivačkoj indu- striji krompira i u vodotocima u blizini proizvodnih parcela krompira radi laboratorijskog pregleda na prisustvo Ralsto- nia solanacearum vrše predstavnici ovlašćenih institucija u skladu sa planom u Tabeli - Pregled distribucije i broja uzo- raka za vizuelni pregled i laboratorijsko ispitivanje prisu- stva latentne infekcije Ralstonia solanacearum, Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus u domaćem merkantilnom krompiru, kao i vode i korovske biljke Solanum dulcamara na području Republike Srpske, koja se nalazi u Prilogu 2. ovog programa.

(2) Uzorci vode iz stava 1. ovog člana uzimaju se na mje- stima sakupljanja.

(3) Potrebno je uzeti i uzorak otpada (zemlje) u kontejne- ru u koji se odlaže otpad.

(4) U ekonomskom dvorištu prerađivačkog objekta uzi- ma se i uzorak zemlje.

(5) Prikupljeni uzorci vode i korova Solanum dulcamara (razvodnik, paskvica, gorkoslat) testiraju se u laboratoriji na prisustvo bakterije Ralstonia solanacearum.

(6) Prilikom uzimanja uzoraka iz stava 5. ovog člana po- trebno je obratiti pažnju zbog mogućeg pronalaska korovske biljke Solanum dulcamara (razvodnik, paskvica, gorkoslat).

(7) U slučaju pronalaska biljke iz stava 6. ovog člana, uzima se uzorak za ispitivanje latentne infekcije bakterijom Ralstonia solanacearum.

(8) Vrijeme pregleda je druga polovina augusta, a u slu- čaju potrebe, uzorkovanje se ponavlja nakon dvije sedmice.

Član 12.

(1) Tokom kontrole na prisustvo karantinskih nematoda Globodera rostochiensis i G. pallida, Meloidogyne chitwo- odi i Meloidogyne fallax predstavnici ovlašćenih institucija vrše uzorkovanje i analizu zemlje na kojoj su uzgajani krom- pir i druge biljne vrste.

(2) Pri opisu mjesta uzimanja uzoraka obavezno je što detaljnije opisati mjesto uzorkovanja sa obaveznim unoše- njem GPS pozicije, a što se navodi u Zapisniku o uzimanju uzoraka i prijavi uzoraka, koji se nalazi se u Prilogu 7. ovog programa i čini njegov sastavni dio.

(3) Pregled distribucije i broja uzoraka za laboratorijsko ispitivanje prisustva karantinskih nematoda Globodera ro- stochiensis i G. pallida, Meloidogyne chitwoodi i Meloido- gyne fallax po područjima, usaglašen sa organizacijom In- spektorata, propisan je u Tabeli - Pregled distribucije i broja uzoraka za laboratorijsko ispitivanje prisustva karantinskih nematoda Globodera rostochiensis i G. pallida, Meloidogyne chitwoodi i Meloidogyne fallax po područjima, koja se na- lazi u Prilogu 3. ovog programa i čini njegov sastavni dio.

(4) Na eventualno prisustvo Ditylenchus destructor Thorne potrebno je obratiti posebnu pažnju.

Član 13.

(1) Parcele za proizvodnju sjemenskog krompira ispituju se na prisustvo Globodera rostochiensis i G. pallida, Melo- idogyne chitwoodi i Meloidogyne fallax u okviru zdravstve- ne kontrole proizvodnje sjemena krompira i stručnog nad- zora.

(2) Uzorkovanje zemlje zbog ispitivanja na prisustvo ci- stolikih krompirovih nematoda vrši se od jeseni tekuće go- dine (kraja vegetacije) do sadnje krompira naredne godine, a podaci se mogu koristiti za program posebnog nadzora za narednu godinu.

(3) Uzorci zemlje zbog prisustva korijenovih galovih nematoda vrši se neposredno nakon završenog procesa pro- izvodnje sjemenskog krompira.

(4) Ovlašćene institucije dužne su dostaviti Ministarstvu izvještaje za uzorke iz stava 2. ovog člana 15 dana nakon objave programa za narednu godinu.

(5) Uzorkovanje i ispitivanje uzoraka iz stava 2. ovog člana omogućava proizvođačima krompira korišćenje nalaza prije zasnivanja, odnosno prijave sjemenske proizvodnje.

Član 14.

(1) Pregled usjeva domaćeg sjemenskog i merkantilnog krompira, pregled paradajza i pelargonije, kao i korovske biljke Solanum dulcamara (razvodnik, paskvica, gorkoslat), te pregled krtola u skladištima proizvođača, uzimanje uzora- ka i dijagnostičko-laboratorijska ispitivanja uzetih uzoraka krompira (vlastitih i inspekcijskih), paradajza, pelargonije, korovske biljke Solanum dulcamara, vode i zemlje vrše ovla- šćene institucije.

(2) Uzimanje uzoraka krompira iz uvoza, kao i vršenje pregleda i uzorkovanje krompira u skladištima prerađivača, odnosno u distributivnim centrima vrše fitosanitarni inspek- tori Inspektorata.

Član 15.

(1) Pregled broja i rasporeda uzoraka za ispitivanje la- tentne infekcije na Ralstonia solanacearum, Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus merkantilnog krompira u Republici Srpskoj propisan je u Tabeli - Pregled distribucije i broja uzoraka za vizuelni pregled i laboratorijsko ispitiva- nje prisustva latentne infekcije Ralstonia solanacearum, Cla- vibacter michiganensis ssp. sepedonicus u domaćem mer- kantilnom krompiru, kao i vode i korovske biljke Solanum dulcamara u Republici Srpskoj, koja se nalazi u Prilogu 2. ovog programa.

(2) Pregled broja i rasporeda uzoraka za ispitivanje la- tentne infekcije na Ralstonia solanacearum i Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus u domaćem sjemenskom krompiru radi analize svakog lota na prisustvo navedenih fi- topatogenih bakterija ovisit će o izvršenim prijavama tokom tekuće godine.

(3) Pregled distribucije i broja uzoraka za laboratorijsko ispitivanje na prisustvo karantinskih nematoda Globodera rostochiensis i G. pallida, Meloidogyne chitwoodi i Melo- idogyne fallax u Republici Srpskoj prikazan je u Tabeli, koja se nalazi u Prilogu 3. ovog programa.

Član 16.

(1) Laboratorijska ispitivanja uzoraka vrše se u skladu sa međunarodno priznatim i validnim dijagnostičkim meto- dama.

(2) Laboratorijski izvještaji, pored rezultata analiza, mo- raju da sadrže metode po kojima je vršena detekcija.

Član 17.

(1) Lokacije uzorkovanja i vizuelnih pregleda unose se u Fito-Gis aplikaciju.

(2) Na osnovu rezultata provođenja ovog programa, uzorkovanja i izvještaja iz laboratorija, ovlašćene institucije dužne su da izrade kartu geografske disperzije pregledanih površina i lokacija uzorkovanja nadziranih karantinskih štet- nih organizama krompira koristeći Fito-Gis aplikaciju.

(3) Ovlašćene institucije dostavljaju Ministarstvu u štampanom i elektronskom obliku karte iz stava 2. ovog člana i spisak GPS lokacija u XY koordinatnom sistemu.

Član 18.

(1) Rok za uzimanje i dostavljanje uzoraka ovlašćenoj la- boratoriji radi laboratorijskih analiza je 10. decembar 2021. godine.

(2) Konačni izvještaj o provedenom programu i karte iz člana 17. stav 3. ovog programa dostavljaju se Ministarstvu do 20. decembra 2021. godine.

(3) Ovlašćene institucije pravovremeno izvještavaju Mi- nistarstvo o posebnim događajima tokom provođenja ovog programa, a posebno o svim slučajevima otkrivanja štetnih organizama koji su predmet posebnog nadzora.

Član 19.

(1) Provođenje ovog programa u proizvodnji finansira se iz budžeta Republike Srpske na osnovu Pravilnika o uvjeti- ma i načinu ostvarivanja novčanih podsticaja za razvoj po- ljoprivrede i sela u 2021. godini - pravo na podsticajna sred- stva za finansiranje programa iz oblasti zaštite zdravlja bilja.

(2) Troškove analiza uzoraka iz uvoza snosi uvoznik.

Član 20.

(1) U slučaju postojanja sumnje na prisustvo infekcija/ infestacija štetnim organizmima Synchytrium endobioticum, uzročnika bolesti raka krompira, Potato spindle tuber viroid, vretenaste krtole krompira, i Ditylenchus destructor Thorne, ovlašćene institucije mogu predložiti izmjenu i dopunu ovog programa u tom dijelu.

(2) Broj uzoraka koji je predviđen programom nadzora ne može se mijenjati i prenositi iz jedne faze u drugu.

Član 21.

(1) Sve ovlašćene institucije u postupku fitosanitarnog pregleda merkantilnog krompira na području svog djelova- nja, kao i fitosanitarni inspektori u distributivnim centrima dužni su postupati po Postupku o obavljanju fitosanitarnog pregleda merkantilnog krompira, koji se nalazi u Prilogu 4. ovog programa i čini njegov sastavni dio.

(2) Subjekti iz stava 1. ovog člana dužni su postupati po propisanom Toku vizuelnog pregleda, koji se nalazi u Prilo- gu 5. ovog programa i čini njegov sastavni dio.

(3) Formiranje uzoraka, koje vrše subjekti iz stava 1. ovog člana, propisano je Postupkom (šemom) za formiranje uzoraka merkantilnog krompira na prisustvo karantinskih štetnih organizama, koji se nalazi u Prilogu 6. ovog progra- ma i čini njegov sastavni dio.

Član 22.

Zapisnik za poseban nadzor krompira koji se odnosi na poljske preglede, preglede krtola i uzorkovanje krtola za la- boratorijsku analizu, fitosanitarni inspektori i predstavnici ovlašćenih institucija sačinjavaju na obrascu, koji se nalazi u Prilogu 7. ovog programa.

Član 23.

(1) Ovlašćene institucije i Fitosanitarna inspekcija In- spektorata vode evidenciju posebno za svaki karantinski štetni organizam u krompiru, na način propisan u Tabeli 1, koja se nalazi u Prilogu 8. ovog programa.

(2) Ovlašćene institucije vode evidenciju o proizvođa- čima krompira u Tabeli 2, koja se nalazi u Prilogu 8. ovog programa.

(3) Fitosanitarna inspekcija Inspektorata vodi evidenciju o distributivnim centrima u Tabeli 3, koja se nalazi u Prilogu 8. ovog programa i čini njegov sastavni dio.

Član 24.

(1) Ukupni rezultati sistematičnog istraživanja prstenaste truleži Clavibacter michiganensis spp. sepedonicus u 2021. godini za krompir koji se proizvodi u Republici Srpskoj vode se i dostavljaju Ministarstvu na Obrascu 1, koji se nalazi u Prilogu 9. ovog programa i čini njegov sastavni dio.

(2) Ukupni rezultati sistematičnog istraživanja smeđe truleži Ralstonia solanacearum u 2021. godini za krompir koji se proizvodi u Republici Srpskoj vode se i dostavljaju Ministar- stvu na Obrascu 2, koji se nalazi u Prilogu 9. ovog programa.

Član 25.

Stupanjem na snagu ovog programa prestaje važiti Program posebnog nadzora karantinskih štetnih organizama na krompiru u Republici Srpskoj u 2020. godini (“Službeni gla- snik Republike Srpske”, broj 26/20).

Član 26.

Ovaj program stupa na snagu osmog dana od dana objave u “Službenom glasniku Republike Srpske”.

Broj: 12.03.3-330-789/21

19. marta 2021. godine

Banjaluka

Ministar,

Dr. Boris Pašalić, s.r.